De wel eens gehoorde opvatting, dat vrouwen niet kunnen kaartlezen, behoeft op z’n minst enige aanvulling, zo is mij onlangs gebleken. In de Achterhoek zagen twee plantsoenarbeiders, tegenwoordig ook wel groen-managers of biotoopdeskundigen geheten, kans om een aantal bloembollen niet – zoals de bedoeling was – in het gemeentelijke plantsoen in de grond te stoppen, maar aan de andere kant van de weg, in een particulier terrein. Omdat ze de stratenkaart op z’n kop hielden. Dan zullen de bloembollen ook wel ondersteboven de grond in zijn gegaan.
Je zal maar met de auto op vakantie naar Spanje willen gaan, maar de wegenkaart op z’n kop houden…. Ofschoon Zweden óók heel mooi is.
* * * * *
Joh. Enschede is niet alleen als drukker, maar ook als vader bekend geworden. Altijd zag en zie je hem vermeld als Joh. Enschede & Zonen. Maar hij had ook een dochter, hevig verliefd op een telg uit het ook niet onbekende geslacht Tusschenbroek. Het is niks geworden, want zij had onoverkomelijke bezwaren tegen haar vermelding op het visitekaartje.
* * * * *
Een genealoog heeft, als het goed is, een gevoelige antenne voor namen, zowel voor- als achternamen. Naam-etymologie is voor stamboomonderzoekers dan ook een handige hulpwetenschap. Maar soms kom je met het zoeken naar de herkomst van namen wel eens bedrogen uit, zeker in een tijd, waarin ouders hun kinderen graag naar hun (de ouderlijke) idolen gaan noemen. Zo kreeg een vriend van mij kort geleden een tweeling (jongens), die hij de voornamen Johan en Lionel gaf.
Net wat u zegt: natuurlijk vernoemd naar Johan Cruijff en Lionel Messi. Maar niks hoor. En ik hád het kunnen weten, want mijn vriend is een groot en breed georiënteerd muziekliefhebber. Of ik voor Cruijff en Messi maar Bach en Hampton wilde lezen….
Op de agenda van Lekker weg in eigen land staan voor de komende week de volgende evenementen:
De schuttersvereniging Gemiste kans uit St.Oedenrode organiseert komende dinsdag 29 november een schietwedstrijd voor publiek. Er wordt geschoten op laag overvliegende ooievaars, om zo een bijdrage te leveren aan de indamming van het geboorte-overschot. Omdat de ooievaar tevens een beschermde vogelsoort is, wordt geschoten met van kermisexploitanten geleende geweren, zodat de kans, dat men een mede-schutter treft, aanmerkelijk groter is dan dat een ooievaar wordt geraakt. Er mogen geen eigen vuurwapens worden meegenomen. Aanvang: 20.30 uur. Zie voor verdere informatie: www.nietgeschotenisaltijdmis.nl.
Leden van de Nederlandse Turnploeg, die de Olympische kwalificatie nèt hebben gemist, geven donderdag in Dodewaard een open lucht-demonstratie. Om het voor het publiek wat aantrekkelijker te maken, worden de oefeningen aan de brug met gelijke leggers en de rekstok bij wijze van afwisseling uitgevoerd aan de hoogspanningskabels nabij de plaatselijke kerncentrale. Ter voorkoming van ongewenste effecten, zullen de turners niet door helpers naar hun “toestel” worden getild, maar zal daartoe een trampoline worden gebruikt. De deelnemers hebben het nodige vuurwerk beloofd. Let u even op de toegangsprijs. Volwassenen gratis, kinderen tot 10 jaar 25 Euro. Hier schuilt een pedagogisch addertje onder het Zeeuwse gras.
In Surhuisterveen laten zaterdag 3 december liefhebbers van tatoeages zien, hoe artistiek het lichaam kan worden versierd. De exposanten zijn vooral afgevaardigd door voetbalverenigingen, motorclubs, politieke partijen van het extreme soort, sportscholen en zelfs een postzegelclub. Robert M. heeft op het laatste moment afgezegd. Bezoekers kunnen zich ter plaatse desgewenst laten tatoeëren (alleen de bovenste lichaamshelft). Wel zelf pen en inkt meenemen.
Nu de militaire dienstplicht is afgeschaft en niemand zich meer tegen traangas weet te wapenen, is de peper(spuit)bus bij de politie aan een snelle opmars begonnen. Wat de effecten daarvan zijn, kunt u komende zondag zelf gaan ervaren tijdens een demonstratie op de parkeerplaats van het AMC in Amsterdam. Gezien het grote aantal voetbalsupporters, krakers, demonstranten en actievoerders, al of niet in spé, dat wordt verwacht, is het gewenst om tijdig aanwezig te zijn en tenminste een tandenborstel mee te nemen.
Dit was voor deze week weer: Lekker weg in eigen land.
Dat de taal een alom gebruikt hulpmiddel is om elkaar te kunnen begrijpen, wil nog niet zeggen, dat mensen, die dezelfde taal spreken, elkaar ook daadwerkelijk verstaan. Misschien wel via de oren, maar niet ertussen.
En het ongeluk kan dan in een klein hoekje zitten. Want wat zou iemand – zoals ik laatst las – nu met een condolenze kunnen bedoelen? In eerste instantie dacht ik aan een giftige, tropische slang, maar het zou net zo goed een Spaans gerecht kunnen zijn, dat Johan Cruijff als nevenactiviteit in ons land heeft ingevoerd. Gelukkig viel uit de context nog wel op te maken, dat hier condoleance was bedoeld.
Maar als goederen je protestante kunnen worden toegestuurd, ga je toch wel even twijfelen. Dat deed Ronald Koeman in ieder geval niet, toen hij trainer van Feyenoord kon worden. Hij wilde wel degelijk eerst weten, wat voor vlees hij in de Kuip had.
Zelf ben ik herhaaldelijk slachtoffer of misschien juist wel veroorzaker van taalkundige misverstanden. Dat zal wel iets te maken hebben met een al jarenlang bestaande, hardnekkige hobby van me: het onderzoek naar mijn stamboom. Daar mag ik graag met deze of gene eens een boom over opzetten, echter niet met de bedoeling om voor de rest van mijn leven voor gyneacoloog te worden aangezien in plaats van genealoog. Maar soit.
Nog niet zo lang geleden meende ik blauw bloed in ‘daderen’ te mogen veronderstellen, druppelgewijs toegediend door een niet onaanzienlijk adellijk geslacht. Voor nadere informatie daarover wendde ik mij tot een freule in Fröndenberg (niet ver van Dortmund). En kreeg enige dagen later het volgende antwoord:
Geachte heer,
Ik vind uw onderzoek naar mijn geslacht,
Heel opmerkelijk, maar ook ietwat verdacht.
Maar wilt u zich echt in mijn geslacht verdiepen,
Pas dan op voor enkele hardnekkige poliepen.
Ik vrees, dat de fröhliche freule uit Fröndenberg me niet helemaal goed begrepen heeft. Of ik háár niet.
Taal is tucht. Van dat principe ging de schrijver Bordewijk in ieder geval uit. En als dat zo is, is politiek dus ontucht. Niet iedereen is het gegeven om zuinig met taal om te gaan, al eisen sms en twitter dat wel. Dat ondervond laatst ook een kraai in Veere, die nu eens niet zijn nest had gebouwd in de mast van een schip, maar wat lager bij de grond, in een dakgoot, zoals uit bijgaande foto van Rinus Alewijnse blijkt. De gemeente zou voor het naambordje zorgen. En dééd dat ook, maar zag toch nog kans om een fout in de toch vrij simpele naam van de vogel te maken.
 |
| F.Bordewijk - over tucht en ontucht - |
- Hoi pap, ik heb niks bijzonders hoor, maar ik wou alleen even weten of jij ook twitteratuur schrijft?
- Of ik wát schrijf?
- Twitteratuur.
- Vast wel. Maar vertel me eerst maar even wat dat is.
- Wéét je dat niet? Je moet wel een beetje bijblijven hoor. Twitteratuur is op twee na het mooiste nieuwe woord van 2011.
- Wie zegt dat? Maar nou weet ik nog niks.
- Twitteratuur is een samentrekking van Twitter en literatuur. Dus literatuur op Twitter.
- Literatuur in 140 tekens dus.
- Oh, dus je weet in ieder geval wel wat Twitter is. Had ik niet gedacht.
- Dacht ik wel. Je denkt gewoon te weinig. En wat mag dan wel het mooiste woord van 2011 zijn?
- Wildbreien.
- Dat lijkt me wel iets voor jou. Dat zal dan wel wildplassen zijn, terwijl je zit te breien. Heb je nog meer van die mooie woorden?
- Infobesitas….
- Dat moet iets te maken hebben met Turkse voorlichting.
- Het is besitas, dus zonder k erin. En als je wilt weten, wat die woorden allemaal betekenen, dan moet je hier maar even kijken.
- Waar?
- Hier.
- Oh daar.
- Zeg pap, heb ik dat nou goed begrepen? Twitter jij wel eens?
- Ik twitter wel eens, ja.
- Goh… En wat twitter je dan?
- In ieder geval geen twitteratuur. Met die 140 tekens, die je hebt? Daar zou ik helemaal twitteratureluurs van worden.
- Maar wat dan wèl?
- Kijk zelf maar even. Dan hoor ik het wel.
Niet alleen bij het gebruik van Twitter en sms is zuinigheid met woorden geboden, ook bij het maken van reclame en het ontwerpen van krantenkoppen is het van belang om met een minimum aan woorden zo veel mogelijk te zeggen.
Dat lukt niet altijd, want meermalen moet ik – zoals hier al eens eerder gememoreerd - op de vluchtstrook halt houden, om de reclameborden, die Rijkswaterstaat langs snelwegen plaatst of van anderen toestaat, te kunnen lezen. Zoals onlangs weer de aankondiging van de bouw van een kleinschalig aquaduct in een boerensloot om de stekelbaars en de Neon Tetra wat meer leefruimte te geven. Met een levensgrote afdruk van bijgaande schoolplaat ernaast. Kent u ‘m nog?
Na aldus bij nog wat breedsprakige reclameborden te hebben haltgehouden (ze staan er tenslotte niet voor niets), gebood een volgend mij, de vluchtstrook alleen in geval van uiterste nood te gebruiken en verder vrij te houden voor hulpdiensten als politie, brandweer, ambulance en begrafenissen. In Duitsland mag een begrafenisstoet zelfs niet eens op de snelweg komen. Raakt hij er per ongeluk toch verzeild, dan wordt hij er bij de eerstvolgende afrit met het bordje Ausfahrt al weer afgeleid.
Ook de makers van krantenkoppen moeten met heel weinig woorden veel kunnen zeggen, enerzijds omdat er maar weinig ruimte beschikbaar is en anderzijds om de lezers met een zo pakkend mogelijke kop tot lezen uit te nodigen, zo niet te dwingen.
In hoeverre dat niet lukt, kunt u maandelijks in de rubriek Ruggespraak van het blad Onze Taal lezen. Een paar voorbeelden:
- Stress even slecht als roken voor baby
- KPN Sim Only: Zonder toestel bel je goedkoper
- Onderbroeken te kort in gevangenis
-Verdachte van liquidatie op A73 vrijgelaten
- Bos pakt bonus toch aan
- Gemeente geeft meer geld voor penetrale voorlichting
- Man gewond naar aanrijding
En zo kon men ooit eens de volgende krantenkop tegenkomen:
Kamerheer:
”Weg met de koningin”
Zo’n kop nodigt inderdaad uit tot lezen, want wie wil daar niet het zijne of hare van weten? Een interessant artikel over de zeer drukke en gevarieerde werkzaamheden van een kamerheer met aan het eind tenslotte de vraag van de verslaggever:
- Maar met Kerst en Oud & Nieuw bent u toch wel thuis bij uw gezin?
- Nee hoor, dan ben ik weg met de koningin.
En laat nou net de laatste regel van het interview de kop boven het artikel worden, iets ingekort tot bijna provocerende proporties. De taal als…. Vult u zelf maar iets toepasselijks in.
Er zijn vele en zeer uiteenlopende situaties en omstandigheden te bedenken, waarin het aanbeveling verdient om zuinig met woorden om te springen. Sprekend doen we (behalve politici) dat uit een soort gemakzucht al haast automatisch: “Even naar de melkboer”. Een zin zonder onderwerp en werkwoord, die niettemin door iedereen begrepen wordt.
Ook bij het schrijven van teksten kan zuinigheid soms geboden zijn. Wie Twittert, moet zijn boodschap in minder dan 140 letters overbrengen en een sms-bericht verdient om financiële redenen zo kort mogelijk gehouden te worden. Afkortingen spelen dan een grote rol. Zo kan je, terwijl je voor de deur op iemand staat te wachten, plotseling de mededeling op het schermpje van je gsm zien verschijnen: ff pp. Diezelfde vier letters hebben in België overigens een volstrekt andere betekenis. Maar in beide gevallen is de boodschap meestal wel duidelijk. Wel neemt de bezigheid, die er bij onze zuiderburen mee wordt aangeduid, doorgaans wat meer tijd in beslag, al zal er best iemand te vinden zijn die bereid is, het tegendeel te bewijzen. Doch dit geheel terzijde.
Woordzuinigheid kan dus soms geboden zijn, maar ook gauw tot misverstanden leiden, want niet altijd kunnen we zinsdelen ongestraft weglaten. Dat ondervond onlangs een groep amateur-schrijvers, die de opdracht kreeg om een verhaal te schrijven met als onderwerp: “Mijn ….…. verteld”. Op de plaats van de puntjes mochten ze dan naar believen iets of iemand (schoonmoeder, werkster, minnares, tuinman, glazenwasser e.d.) invullen. Maar voor er een letter op papier stond, werd op luidruchtige wijze lucht gegeven aan de verontwaardiging over een zo grove taalfout, een genootschap van schrijvers en dichters toch onwaardig. Maar was er eigenlijk wel sprake van een taalfout? Moest het wel vertelt zijn in plaats van verteld?
Als wij om wille van de woordefficiency zo gemakkelijk een onderwerp, meewerkend of lijdend voorwerp of (hulp)werkwoord inslikken, hoeft “Mijn ….. verteld” helemaal niet fout te zijn. Kijk maar:
Mijn vriend verteld
Zojuist heb ik met schroom mijn vriend verteld:
”Vandaag maar liever niet. Ik ben wat ongesteld”.
Met andere woorden: Elk ongelijk heeft zijn gelijk.
In de buurt van Nederweert,
Is een vrouw gesignaleerd
Met hele grote voeten.
Daar leefde zij al jaren op,
Totdat een financiële strop,
Haar daarvoor fors liet boeten.
Dit gaat over poen, maar ik had het eigenlijk even over Pien willen hebben, dat frisse, Friese vrouwtje, dat op haar 18e verjaardag Nederlands sprintkampioene werd. Pien Keulstra. Zal wel een kleindochter zijn van Atje Keulstra-Deelen. Ja, schaatsen en kaatsen, dat kunnen ze daar in Friesland. En wie kaatst, moet de bal verwachten, dus ze zullen daar in ons wingewest over nog wel meer vaardigheden beschikken.
Maar hebt u dit weekeinde nu gezien, waar precies de 400 eter-lijn van die schaatsbaan loopt? U had er alle tijd voor. Die vraag, waarop ik u nog een antwoord schuldig ben, bleek toch niet zo heel eenvoudig. Nee, het is niet de lijn, die de afscheiding vormt tussen de binnen- en de buitenbaan. Die 400 meter-lijn ligt precies in het midden van de binnenbaan. De Gouden Draad, die voor het juiste antwoord was uitgeloofd, gaat naar een landmeter uit Dwingeloo.
Omdat de dialoog met mijn lezers langzaam op gang begint te komen, leg ik u nu graag een vraag voor, waar ik zelf het antwoord niet op weet. Op een andere locatie op het Internet breekt men zich het hoofd over de vraag van wie de woorden zijn: “Wie lacht niet, die den mensch beziet”. Bij iedereen bekend, maar wie sprak of schreef ze? Vondel, Cats, Bredero? Wie het weet, mag het graag zeggen. iemand meende, dat het Berlusconi was, die deze woorden sprak, toen hij voor de spiegel stond en zichzelf niet herkende. Dat had heel goed gekund, maar is toch niet juist.
En nu ik tóch uw hulp heb ingeroepen, dan graag ook voor de voltooiing van de eerste regels van een gedichtje, waarmee u alle kanten op kunt. Zelfs de goede.
Een vrouwtjesnaturist uit Rilland Bath,
Die thuis altoos de broek aan had,
……..
De wel eens gehoorde mening, dat Ronnie Tober in Duits sprekende landen optrad als Richard Tauber, is onjuist. Ook al zongen beiden over rozen, de één in Tirol, de ander voor Sandra. Evenmin is Richard Tauber hier ooit opgetreden onder de naam Ronnie Tober. Wel is de Oostenrijkse tenor door een Française eens aangezien voor Ronnie Tober.
* * * * *
Laatst liet iemand zich zonder een degelijke onderbouwing spontaan ontvallen: “De vrouw zij geloofd en geprezen”. Onzin natuurlijk, want waarom zou je een vrouw geloven, voordat je weet hoe ze geprijsd is?
Het is alom bekend en ook bewezen,
Dat een vrouw, laag geprijsd doch hoog geprezen,
Een man bij voorkeur doet geloven,
Dat zij zich van haar eer niet laat beroven.
Slaat eigenlijk nergens op, maar het rolde spontaan uit mijn toetsenbord. Draadloos; vandaar dus dat er geen touw aan vast te knopen is
* * * * *
De deken deelt in het bisdom de lakens uit, maar wat daaronder gebeurt, wordt meestal met de mantel der naastenliefde bedekt.
* * * * *
Als een woord verkeerd gespeld staat in het woordenboek, hoe kom je er dan ooit achter, hoe het wel geschreven moet? Ik weet er alles van, want het woord boekenlegger, dat onlangs even spontaan als vanzelfsprekend aan mijn toetsenbord ontsnapte, heb ik in opdracht van Van Dale moeten veranderen in boekelegger. Dus zonder n, waarschijnlijk omdat je zo’n bladwijzer maar in één boek tegelijk kunt leggen, al is hij uiteindelijk wel bestemd en ook geschikt om in meerdere boeken zijn diensten te bewijzen. Ik heb meneer Van Dale blindelings gehoorzaamd, al kwam het niet alleen mij, maar ook een trouwe lezer ietwat vreemd voor. In de Spellingwijzer komt het synoniem van bladwijzer niet voor, maar wel op de site van Onze Taal. En daar word je alleen verder geholpen, als je boekenlegger invult.
Soms wordt een wijzer in een boek gelegd,
Doch komt hem dat niet zo gelegen.
Want onder ons gezegd en ook gezwegen,
Zelfs een wijzer komt soms raar terecht.
Maar wie moet je in dit geval nu terechtwijzen? Overigens maakt het de spellingcontroleur van deze tekstverwerker helemaal niets uit hoe je boekenlegger spelt. Hij vindt het allemaal wel best.
* * * * *
“Er waait een wind van ademend verlangen”, schreef de dichter J.C.Bloem en werd prompt voor petomaan uitgemaakt.
