Deze weblog beoogt niet meer (en ook niet minder) dan een proeftuintje te zijn, waarin wordt geëxperimenteerd en gejongleerd met taal, zowel in proza als in poëzie. Neemt u de inhoud niet altijd even serieus: Wahrheit und Dichtung kunnen mijlenver uiteen liggen, maar soms ook verrassend dicht bij elkaar.

En schroomt u vooral niet om te reageren: rebekking@gmail.com


donderdag 5 mei 2011

Wijsheid

Op een zonnig terrasje nippend aan mijn met royale hand ingeschonken glas Riessling viel mijn oog plotseling op nevenstaand bord. Dus ook in Duitsland al. Maar niettemin: een waardheid als een koe, al zou ik verder ook werkelijk helemaal niets kunnen bedenking, waarin een politicus nog meer zou kunnen overeenstemmen met een fles wijn. Inderdaad merk je pas achteraf, wat voor politiek vlees je in de kuip hebt en wat voor smaak of kwaliteit wijn in de fles. Maar als de wijn je niet bevalt, kan je die tenminste nog weggooien, maar aan een eenmaal gekozen politicus zit je meteen voor vier jaar vast. Een rampzalige situatie, zoals u allen weet. De eerste politicus met een prettige afdronk moet ik nog steeds tegenkomen.


Maar over politici en politiek wilde ik het hier helemaal niet hebben. Mij zijn ze de ruimte hier niet waard. Het ging mij meer om het uithangbord en wel als uiting van het volksleven, zoals J. van Lennep en J. ter Grouw de uithangborden beschouwden in hun uit 1866 daterende werk in twee lijvige delen De uithangtekens in verband met geschiedenis en volksleven beschouwd. Want een stad zonder uithangtekens en opschriften "heeft iets ongezelligs en houterigs, iets doods en akeligs: zulk een stad is als een doofstomme, als een overeind staand lijk", meenden zij. En zo is het ook.


Twee eeuwen daarvoor dacht Hieronymus Sweerts (hier al eens eerder ter sprake gekomen) er trouwens niet anders over. Toen hij op doktersadvies het wat rustiger aan moest doen en zich maar eens moest ontspannen, begon hij zijn verzameling "Koddige en Ernstige Opschriften op Luyffens, Wagens, Glazen, Uithangborden en andere Tafereelen", die volledig te raadplegen zijn bij de Digitale Bibliotheek Nederland.

Sweerts heeft louter de opschriften geregistreerd, zonder ze verder van enig commentaar te voorzien. Van Lennep en Ter Gouw daarentegen hebben er een wetenschappelijk werk van gemaakt met toelichtingen en historische achtergronden. Weliswaar wordt regelmatig naar de verzameling van Sweerts verwezen, "ofschoon daar veel in voorkomt, 't welk onzen verfijnde smaak ergert".

De teksten op uithangborden waren van allerlei aard, wervend, schimpend, mededelend, scheldend, soms ook beledigend en niet zelden lieten de gerechten borden verwijderen of de opschriften veranderen. Dat overkwam een tapper uit Nijmegen, die op zijn uithangbord enige grote en kleine pijpestelen had laten schilderen met daaronder de tekst: Groote stelen en kleine stelen; maar groote stelen 't meest. De speelse inval moest op last van het gerecht veranderd worden. De tapper liet nu een snoek op het bord schilderen, die een klein visje opslokte, met daaronder Groote visschen eten de kleine. Maar ook daarmee nam de schout geen genoegen. Waarop de tapper zijn hele bord blauw liet schilderen en daarop de tekst liet zetten:
Als ik de waarheid niet mag schrijven,
Dan zal ik alles maar blauw blauw laten blijven.

En dat al in de zestiende eeuw. Verboden werd ook een politiek getint uithangbord, dat Cromwell tot satirisch onderwerp had:
Die gelooft dat Krom Wel is,
Gelooft, dat er geen duivel in de hel is.

Kranten waren er in die tijd nog niet, dus men was voor het uiten van allerhande aanprijzingen, gevoelens en gedachten aangewezen op uithangborden en opschriften op gevels en ramen.

De tand des tijds heeft de tekst op dit uithangbord nooit weten aan te tasten:

Drink ik, soo bederf ik;
Drink ik niet, so sterf ik;
Beter gedronken en bedorven,
Dan niet gedronken en gestorven.

Boven de poort van een in Arnhem gevestigd gesticht stond te lezen, wie er welkomen gehuisvest waren:

Siet hier worden onderhouwen
Oude swakke mans en vrouwen,
Sinloos mens en sieck soldaat,
Vint hier ook een toeverlaet.

Het is maar een hele kleine greep uit wat Van Lennep en Ter Gouw allemaal bij elkaar gesprokkeld hebben. Een volgende keer wat vrijmoediger teksten uit de verzameling van Hieronymus Sweerts.

En tot besluit een eigen actueel en nog niet verboden uithangbord:

Naar door menigeen en mij wordt verwacht,
Is het nu hoog tijd, dat Gretta wordt herdacht.

1 opmerking:

  1. d’Uitspraak van Gretta Duisenberg
    Ging eenieder door been en merg.
    En aan elk tafeltje waar ze verscheen
    Stond ze toch alleen
    Dat was voor haar heel erg.

    BeantwoordenVerwijderen